GİZLENEN İŞSİZLİK ORANI % 10, REEL İŞSİZLİK İSE % 21

Reel İşsiz Sayısı 6 Milyon 446 bin 558 kişi…

TÜİK tarafından işsiz sayılmak çok zor ama bu ülkede işsiz bırakılmak çok kolay. İşsiz sayılmak için tek kurum yani TÜİK görevli iken, işsiz bırakılmak için yüzlerce kurum iş başında, harıl harıl KHK listesi hazırlıyor. Milli Eğitim, YÖK ve iş ve işçi bulmada kanuni görevleri olan İŞKUR da bu hararetli kurumlardan... 

1 Eylül Dünya Barış Gününde startı verilen işten atma KHK şenlikleri kapsamında yuvarlak hesap 101.900 kişi işsiz bırakılmıştır. Uluslararası hukuk, anayasa, temel kanunlar ve hatta en düşük normlara dahi aykırı olan bu işten atmalar “olağan hukuka ve hukuk fakültesi 1. sınıf bilgisine göre yok hükmündedir.” Ancak bu yazının konusu kamudan işten atmaların işsizliğe etkisi değil. Her ne kadar reyisicumhur imzasıyla işsiz bırakılmışlarsa da, OHAL KHK NO: 679’dan 687’e kadar işsiz bırakılanlar, TÜİK’e göre işsizlik verileri içerisinde işsiz sayılmıyorlar.

İşte bu nedenle TÜİK’çe işsiz sayılmak çok zor durum durumdur. TÜİK’e göre işsiz sayılmanız içün aşağıdaki şartların hepsinin bir arada olması gereklidir. İşsiz sayılmanız için: 

1. Referans dönemi içinde, (son KHK’liler henüz bu referans döneminde olmadığından işsiz sayılmamaktadır.)
2. İstihdam halinde olmayan kişilerden, (kâr karşılığı, yevmiyeli, ücretli ya da ücretsiz olarak hiç bir işte çalışmamış ve böyle bir iş ile bağlantısı  da olmayan) (İŞKUR Kursiyerleri, Engelli Bakıcıları, ücretsiz aile işçileri vb. işsiz sayılmamaktadır.)
3. İş aramak için son 4 hafta içinde iş arama kanallarından en az birini kullanmış  olan, (6 Ocak haftasında ihraç edildiyseniz ve o hafta iş arayıp sonra aramaya ara verdiyseniz, TÜİK işsiz saymıyor sizi) (2014 yılı öncesinde iş arama kriterinde referans dönemi olarak “son 4 hafta” yerine “son 3 ay”  kullanılmaktaydı. Her ne hikmetse bu süre kısaltıldı.)
4. 2 hafta içinde işbaşı yapabilecek durumda olan (Herhangi bir nedenle başlayamıyorsanız işsiz sayılmıyorsunuz.)
5. 15 ve daha yukarı yaştaki fertlerden olmanız gerekir 

Bu koşullardan herhangi birini tutmayanlar açık işsizlik oranına ve sayısına dahil edilememektedir. Örneğin Kasım döneminde 12,1 oranını ve 3 milyon 715 bin sayısını oluşturan işsizler bu 5 koşulu aynı anda yerine getirmektedir. Bilindiği üzere işsizlik; açık işsizlik, gizli işsizlik diye tasnif ediliyor. 3 milyon 715 bin kişi açık işsizdir. Sürekli iş arama faaliyetine rağmen iş bulamamaktadır. Gizli işsizlik ise verimle ilgili olup çalıştığı halde katma değeri olmayan işgücünü tarif eder ki ölçümü çok zordur. Bu yazıda vurgulamak istenen kavram sadece işgücüne dahil olmayıp iş başı yapmaya hazır olanlarla da ilgili değil… ki bu kapsamda da 3 milyon 715 bin kişiye ek olarak 2 milyon 286 bin kişi bulunmaktadır. Birçok araştırmada reel işsizlik oranına dahil edilen bu kişiler ülkeler için kritik eşiği gösterir. Bu milyonların da dışında milyonları gösteren bir kavram: “Gizlenen İşsizlik”

Gizlenen işsizler kimlerden oluşuyor. 1) Stajyerler 2) Mevsimlik Çalışanlar 3) İŞKUR TYP’leri Kapsamında Yararlanıcılar, 4) Engelli Bakım Parası alan kişiler 5) … Bu kişilerin “istihdam halinde” oldukları iddiası, hafta da bir saat dahi olsa kazanç karşılığı (ayni veya nakdi) iş yapmalarına dayandırılmaktadır. An itibariyle TÜİK, açık işsiz olmasına rağmen İŞKUR Kursiyer ve Yararlanıcılarını işsiz saymamaktadır. Gizli işsizliğin bir türü de olabilecek bu "eğreti istihdam durumu" hem geçici olmak yönüyle sorunludur hem de işçilerden kesilen primlerden biriken işsizlik sigortası fonundan ücretlendirme yapılması yönüyle de sorunludur. Son 687 sayılı KHK ile bu durum daha da yaygınlaşacak... yani kişilerin hem bir işi olmayacak, hem de işsiz sayılmayacak... bu sayının kaç kişi olduğu veya olacağı net değildir. 

Tablo 1: İşsizler ve Gizlenen İşsizler Tablosu (2016 Tahmini)

2016 Yılı için tahmini TÜİK verilerini ve Yayınlanmış İŞKUR verilerini içeren yukarıdaki tabloda görülebileceği üzere İŞKUR etkisiyle 2,2 oranında bir işsizlik oranı massedilmektedir. 2016 yılı için İŞKUR'un programları ve kursları kapsamında 684.558 kişi istihdam da sayılmaktadır.  TYP programına ilişkin "verimsiz", "herhangi bir mesleki nitelik kazandırmayan" ve "aktif işgücü programı olarak ifade edilmemesi gereken" bir program değerlendirmesi yapılmaktadır. Yine kursiyer ve stajyerlerin "geçicilik" durumu bu kapsamdaki "istihdamın" "ertelenen bir işsizlik" olduğunu göstermektedir. 2013 yılından bu yana yoğunlaşan bu erteleme durumu 2015-16 yıllarındaki işsizliğin patlamasının bir nedeni olabilir. 

2017 yılı için ise daha iyimser olmak için çok az neden var. Referandum sürecine girmiş, işsizliğin kamu kurumları eliyle ihraçlar yoluyla arttırıldığı, enflasyon ve döviz kurunun birlikte arttığı bir iktisadi yapıda istikrarsızlığın ilk sonucu işsizliğin radikal artışı olacaktır.