Bu İvmeyle Fon Deep Olur mu: İşsizlik fonu kazandığından çok harcıyor.

“İŞSİZLİK SİGORTASI FONU HAKKINDA ZATEN BİLİNENLER-2”

 “Türkiye’de işsizlik sigortası fonu oluşumu tartışmaları 80’li yıllara kadar gider ancak 1999 yılında somut adım atılabilmiş ve “4447 sayılı işsizlik sigortası kanunu” Ecevit Hükümeti tarafından yasalaşmıştır. 1999 yılında çıkan kanun gereği birikmeye başlayan fon, yararlanma koşullarını yerine getiren işsizlere “Mart 2002” döneminden bu yana işsizlik ödeneği ödenmektedir. 2002-2008 yılları arasında ilgili kanunda esaslı bir değişiklik  olmazken,  “Türkiye’yi teğet geçen ekonomik kriz” işsizlik sigortası fonunu ve ilgili kanunun neredeyse merkezini değiştirmiştir. 2008 yılından başlayarak çıkan her torba kanun çalışmasında “işsizlik sigortası fonunun kullanım alanları genişletilmiştir.” 4447 sayılı kanunda esaslı 8 değişiklik yapılmış, işsizlik sigortası fonu sadece işsizlik ödeneğine değil birçok farklı başlıkta kullanılmaya başlanmıştır.  Hem 2001 krizinden çıkışta hem de 2008 sonrası krizle mücadelede işsizlik sigortası fonu en önemli argümanlardan biri olmuştur. Varlık Fonu ve ekonomik kriz tartışmaları içinde geçtiğimiz bu kritik süreçte fonun önemi ve etkili yönetimi daha da artmıştır.”

Güncel bir tartışma olan Varlık Fonu’nun üzerinde işsizlik sigortası fonunun kullanımlarının sürekli genişletildiğini önceki yazıda ifade etmiştik ( http://xebatistihdam.blogspot.com.tr/2017/02/issizlik-sigortasi-fonu-hakkinda-zaten.html )

Ancak bugün çıkan dumanı üstünde  687 Sayılı OHAL KHK’sinde kışlık lastikler ve kayyumlar dışında İşsizlik sigortası üzerinde iki esaslı değişiklik daha yapıldı. Fonun kullanım alanı daha da genişletilmeye çalışılıyor. Hatta daha ileri gidilerek işçilerin primleri ile derlenen bu fonun varlık fonu kapsamına alınması bile tartışmaya açılabilir. Yıllardır dillendirilen “kıdem tazminatı fonunun” bir gözü sürekli işsizlik sigortası fonunun üzerindedir. İfade edilen değişiklikler şöyle özetlenebilir: 1) işveren primi fazlasıyla birlikte iade ediliyor 2) Kamu harcamaları finansmanı için fon kullanılıyor. 3) Fondan verilen borç geri alınamıyor. 

     Birincisi; "işveren primi nasıl iade ediliyor". İşveren primi İşbaşı Eğitim Programı Kapsamında "staj" adı verilen süreçte iade ediliyor. Normal koşullarda işveren bir işçiyi istihdam ettiğinde ücret olarak vermesi gereken miktarı işveren vermeyip İŞKUR vermiş oluyor. Süresi 4-6 ay ile başlayıp bir yıla kadar çıkarılan bu süreçte İŞKUR fiilen çalışan "yüzbinlerce" kişinin "ücret benzeri" ödemelerini fondan karşılıyor.
İkincisi "Kamu harcamaları finansmanı için" fon kullanımı meselesi. Normal koşullarda teorik olarak "bütçe dışı fon olarak bilinen" fon uzunca bir süredir birçok kurumun bütçesine katkı sunmaktadır.
Üçüncüsü "çok bağımsız denetim raporlarına göre" Fondan GAP'a ve SGK'ya aktarılan miktarlar fona geri gelmesi gerekirken henüz gelmiş değil. 

Fonun	2014	2015	2016
Geliri	15.308.253.719	18.273.110.158	22.273.479.965
Gelir Artışı	20%	19%	22%
Gideri	4.266.796.819	6.592.110.361	12.145.157.598
Gider Artışı	20%	54%	84%

Ancak bir sorunun işaretleri son birkaç yıldır veriliyor. Fonun kaynakları azalırken, giderleri artıyor. Bu da fonun önceki yıllar kadar artmasını engelliyor. Önceki yıla göre gelir artış oranı ile gider artış oranı arasında gittikçe artan bir fark oluşmaktadır. 2014 yılında gider ve gelir artışı % 20’er olarak yani aynı oranda artmıştır. 2015 yılında önceki yıla göre % 54 artan fonun giderleri 2016 yılında % 84 olmuştur. Fondan GAP’a aktarılan miktar yasa gereği geri ödenmesi gerekirken ödenmemiştir. Yine yıllardır SGK’dan önemli bir miktarda fon ödemesi fona aktarılmamaktadır.  Ancak fonun gerektiği kadar artmamasının en önemli nedeni ne harcamaların bu kadar yaygınlaşması ne de fon alacaklarının tahsil edilememesi değil. Başka bir neden var. Başka bir yazıya. Özetle: Bu hızla fon dip yakındır.